Czytelnia

Każdy z nas przychodzi na świat z zespołem właściwych tylko sobie, zakodowanych biologicznie możliwości i ograniczeń. Wpływ środowiska, wychowania i nauczania pozwala nam w pełni rozwinąć ten potencjał, lub ogranicza rozwój w ramach naszych możliwości. Właściwości temperamentu, pamięci, uwagi, tempa uczenia się, podatności na zmęczenie powodują, że nie wszystko jest możliwe do osiągnięcia. Szczególnego talentu i mądrości wymaga dojrzałe wspieranie osoby, która została nam dana po to ażebyśmy ją nauczyli jak żyć. Celem wychowania każdego dziecka do życia w dorosłości powinno być nauczenie go jak w możliwy dla niego, maksymalnie samodzielny sposób rozpoznawać i zaspokajać własne potrzeby, nie krzywdząc siebie oraz innych osób.

Potrzeba seksualna zajmuje specyficzne miejsce w hierarchii ludzkich potrzeb ponieważ jej zaistnienie jest głęboko zakorzenione w biologii, a pełna dojrzałość i możliwość zaspokojenia jest ściśle związana ze sferą społeczno- kulturową. Procesy biologicznego dojrzewania nie podlegają wpływom społecznym, natomiast sposoby zaspokajania potrzeby seksualnej przez biologicznie dojrzałą osobę są głęboko od tych wpływów uzależnione. Akt seksualny może być ukoronowaniem głębokiej więzi pomiędzy dwoma osobami i wtedy tę więź ubogaca. Może też służyć wyłącznie rozładowaniu napięcia, lecz wtedy nie buduje relacji. Traktowanie innych jako narzędzia służące uzyskaniu satysfakcji, a także zostanie potraktowanym jako przedmiot w relacjach seksualnych zubaża osobę pomimo osiągniętego dobrostanu fizycznego. Na sposób wchodzenia w relację seksualną mają wpływ nawet drobne cechy funkcjonowania osoby powstałe na drodze wychowania i nauczania w danej grupie społecznej. Znaczenie mają fryzura, ubiór, sposób poruszania się, gestykulacja, dialekt, spędzanie wolnego czasu itp. Jakość życia i związków z innymi jest zależna od ukształtowanej na drodze szeroko pojętego wychowania konstrukcji osobowości. Dojrzała relacja seksualna zakłada umiejętność podjęcia odpowiedzialności za partnera oraz ewentualne potomstwo. Tak więc umiejętność pełnienia ról: partnerki, żony, matki, partnera, męża, ojca, a także możliwość zapewnienia rodzinie środków do życia jest podstawą uzyskania społecznej akceptacji związku. Większość z nas żyje w jakiejś społeczności i nasz byt jest do pewnego stopnia od tejże społeczności uzależniony. Osoby ukształtowane zgodnie z wymogami kulturowymi swoich społeczności są przez te społeczności akceptowane i wspierane. Co za tym idzie mają większą szansę na realizację własnych potrzeb i satysfakcjonujące związki z innymi ludźmi. Dojrzewanie psycho - seksualne jest procesem, na który zaczynamy mieć wpływ tuż po narodzinach dziecka. Sposób sprawowania opieki, zaspokajanie podstawowych potrzeb, okazywanie czułości, styl komunikowania się, proponowana hierarchia wartości, zasób wprowadzanej wiedzy, stawiane wymagania mają wpływ na to kim w dorosłości stanie się nasze dziecko. Dzieci o nie zaburzonym rozwoju mają szansę na skorygowanie pomyłek wychowawczych poprzez samowychowanie. Dzieciom z niepełnosprawnością intelektualną ta szansa nie została dana.

Wychowując dziecko z niepełnosprawnością intelektualną, zwłaszcza z głębszą i sprzężoną, warto mieć świadomość tego, że już w niemowlęctwie i wczesnym dzieciństwie przygotowujemy je do momentu osiągnięcia biologicznej dojrzałości. Punktem odniesienia może stać się rozeznanie jakie wymagania stawia osobom dorosłym społeczność, w której będzie żyło nasze dziecko. Szczególnie istotne będą wymagania w zakresie zachowania się, samodzielności, samoobsługi i komunikowania się. Wymogi społeczne są standardem idealnym, do którego możemy dążyć lecz nikt z nas w pełni go nie osiąga. Ukierunkują nam one pracę, lecz nie mogą stać się podstawą oceny jej efektów. Dziecko niepełnosprawne z naszą pomocą osiągnie na drodze do dojrzałości społecznej tylko to co jest dla niego możliwe. Dorosła osoba niepełnosprawna intelektualnie jest szczególnie mocno uzależniona od społeczności, pod której opieką pozostaje. Stąd konieczność wychowania i nauczania prowadzonego w taki sposób ażeby specyfika jej funkcjonowania była możliwa do zaakceptowania dla jak największej grupy osób. w czasie kiedy na sposób funkcjonowania właściwy dla danej osoby nałożą się procesy związane z dojrzewaniem płciowym i napięciem seksualnym może dojść do zachowań bardzo trudnych do zaakceptowania w szerokiej społeczności takich jak: publiczne obnażanie się, publiczna masturbacja, nie trzymanie dystansu fizycznego i emocjonalnego względem obcych osób. Są to zachowania wywołujące wiele negatywnych emocji, chociaż osoby je prezentujące nie mają świadomości społecznego znaczenia swoich czynów. Sposób funkcjonowania odbierany jako trudny nie pojawia się nagle w wieku adolescencji. Najczęściej jest on charakterystyczny dla danej osoby już dużo wcześniej. W momencie nałożenia nań cech fizycznych osoby dorosłej staje się szczególnie widoczny. Wynika stąd możliwość wczesnej pracy nad funkcjonowaniem skupiona wokół dążenia do maksymalnej samodzielności (począwszy od spożywania posiłku, korzystania z toalety, ubierania się, zachowywania higieny osobistej, w tym higieny intymnej aż do samodzielnych zakupów, poruszania się środkami komunikacji publicznej, aktywizacji zawodowej) oraz dążenia do wypracowania jak największej liczby akceptowanych społecznie wzorców zachowania (począwszy od podporządkowania się wymaganiom opiekuna załatwiania potrzeb fizjologicznych w odosobnieniu, zdejmowania odzieży w sytuacjach tego wymagających, masturbowania się w odosobnieniu - jeżeli jest taka konieczność, zachowywania dystansu fizycznego względem obcych osób aż do umiejętności stosowania form grzecznościowych, prowadzenia rozmowy, podtrzymywania przyjaźni, rozwijania własnych zainteresowań).

Poziom osiągniętej samodzielności nie zawsze pozwala na efektywne, samodzielne dbanie o własny wizerunek społeczny. Troska o zadbane ciało i estetyczny, nie wyzywający ubiór leży w gestii opiekunów. Warto też pamiętać o kontroli nad zewnętrznymi czynnikami mogącymi powodować wzrost napięcia seksualnego takimi jak np. ubiór opiekuna, płeć osoby wspomagającej w toalecie, kontakt z ciałem rodzica w trakcie snu (jeżeli śpimy z dzieckiem). Osoby wspomagające powinny zachować czujność i jeżeli tylko jest to możliwe nie narażać znajdujących się pod ich opieką na przeżywanie stanów, których źródło i znaczenie nie są dla nich zrozumiałe, a sposoby akceptowanego radzenia sobie nie zostały osiągnięte.

Im lepsze funkcjonowanie intelektualne danej osoby tym bardziej jej zainteresowanie jest skupione wokół społecznych aspektów potrzeby seksualnej. Dużą wagę odgrywa tu prestiż związany z pełnieniem ról społecznych małżonka i rodzica oraz z posiadaniem własnej "dziewczyny", "chłopaka". Osoba mająca problem z poznawczą oceną rzeczywistości w dążeniu do podjęcia prestiżowej roli nie jest w stanie przewidzieć czekających ją trudności (związanych z relacją z drugą osobą, prowadzeniem gospodarstwa domowego, opieką nad niemowlęciem) ani realnie ocenić własnych możliwości. Wyidealizowany obraz rzeczywistości często jest związany z brakiem własnych doświadczeń w dbaniu o codzienne sprawy swoje oraz innych osób. Przy zapewnieniu odpowiedniego wsparcia możliwym jest danie szansy doświadczenia codziennych wymagań i wysiłku ich realizacji. w omawianiu z osobą niepełnosprawną kwestii jej przyszłości zawsze można odnieść się do tak nabytej wiedzy. w szerokiej społeczności nie wszyscy realizujemy swe życie w związkach seksualnych. Istnieją osoby, których powołanie jest inne. Niektóre z nich w pełni świadomie powołanie to akceptują. Samoświadomość i zdolność przewidywania konsekwencji własnych wyborów jest u osób niepełnosprawnych intelektualnie mocno ograniczona dlatego też podstawową rolę odgrywa tu dojrzałość opiekunów wyrażona między innymi w sposobie zorganizowania życia danej osoby. Możliwość pełnienia znaczących ról społecznych i czerpania satysfakcji z własnego życia jest również związana z aktywnością zawodową, rozwijaniem zainteresowań korzystaniem z dóbr kultury, podtrzymywaniem przyjaźni, nawiązywaniem nowych kontaktów. Droga ta wydaje się być najbardziej adekwatną. Ostatecznie zależność bytowa oraz poznawcza osoby niepełnosprawnej intelektualnie od jej opiekunów powoduje, źe najczęściej to oni w zgodzie z własnym sumieniem i najlepszą wiedzą podejmują decyzję o sposobie w jaki będzie realizowana jej potrzeba seksualna.

I jakakolwiek jest ta decyzja to równieź oni niosą pełną odpowiedzialność za jej efekty.